Atatürk İlkeleri (5. Sınıf Sosyal Bilgiler)

CUMHURİYETÇİLİK

Cumhuriyet, demokratik bir yönetim şeklidir. Halkın kendi kendini yönetmesi cumhuriyetçiliğin temel amacıdır.Cumhuriyet yönetiminde egemenlik millete aittir. Türk milleti seçtiği milletvekilleri aracılığıyla kendini yönetir.
Ulusal egemenlik, seçim, ulusal irade, çok partili seçim, seçme ve seçilme hakkı gibi kavramlar bu ilkeyle alakalıdır.

Özellikleri:

  • Devlet başkanı ve millet vekilleri seçimle belirlenir.
  • Ülke, halkın seçtiği vekiller tarafından yönetilir. Yönetimde demokrasi esastır.
  • Vatandaşların hak ve özgürlükleri devlet koruması altına alınmıştır.
  • Devlet işleyişi anaysa ve yasalara göre yapılır.

Cumhuriyetçilik İlkesi Doğrultusunda Gerçekleşen İnkılaplar:

  • Saltanatın kaldırılması
  • TBMM’nin açılması
  • Cumhuriyetin ilan edilmesi
  • Halifeliğin kaldırılması
  • Birden fazla siyasi partinin kurulması
  • Kadınlara seçme seçilme hakkının verilmesi
  • Anayasanın hazırlanması

MİLLİYETÇİLİK

Atatürk’ün milliyetçilik ilkesi ulusal birlik ve beraberliği temel alır. Kaynağını Kurtuluş Savaşı oluşturur. Çünkü milliyetçilik ilkesi Kurtuluş Savaşı kazanılmasında etkin bir rol oynamıştır.

Atatürk’ün milliyetçilik ilkesi birleştirici ve bütünleştiricidir. Türk ulusuna bağlı olan,kendini Türk sayan herkes Türk milletinin bireyidir. Irkçılığa karşıdır.Atatürk milliyetçiliği, Türk ulusunun bağımsızlığını her şeyin üstünde tutar.Akılcıdır, gerçekçidir.Ortak vatan, dil ve kader birliği kavramları bu ilkeyle ilgilidir.

Özellikleri:

-  Milli birlik ve beraberliği esas alır.

-  Milletini seven herkes ülkesinin kalkınması için çalışmalıdır.

-  Kendisini Türk ulusuna adayan herkes Türk’tür, ilkesini benimser.

Milliyetçilik İlkesi Doğrultusunda Gerçekleşen İnkılaplar:

- Türk Dil Kurumunun açılması

-  Kurtuluş Savaşı’nın kazanılması

-  Türk Tarih Kurumunun açılması

-  Yeni Türk Devleti’nin kurulması

-  İstiklâl Marşı’nın kabulü

-  Kabotaj Kanunun kabulü

-  Harf İnkılabı

-  Saltanatın kaldırılması

-  Tevhid_i Tedrisat Kanunu

-  TBMM’nin açılması

HALKÇILIK

Halk: Bir ülkede oturan, o ülkeyi bilen,geleceğini o ülkeye bağlamış insanların bütününe halk denilir.Halkçılık, devletin siyasi, ekonomik ve kültürel alandaki hizmetlerin tüm halka yönelik olmasını amaçlayan bir ilkedir. Halkçılık ilkesi,toplumda sınıf ayrımına karşıdır. İşçi, memur,esnaf tüccar yasalar karşısında aynı haklara sahiptir. Hiçbir kişiye, aileye, zümreye ayrıcalık tanınamaz.

Özellikleri:

  • Halk devlet yönetimine katılır.
  • Herkes kanunlar önünde eşit haklara sahiptir.
  • Cumhuriyetçiliğin ve milliyetçiliğin doğal bir sonucudur.

Halkçılık İlkesi Doğrultusunda Gerçekleşen İnkılaplar:

  • Saltanatın kaldırılıp, cumhuriyet yönetimine geçilmesi.
  • Türk Medeni Kanunu’nun kabul edilmesi
  • Tekke,zaviye ve türbelerin kaldırılması
  • Tevhidi Tedrisat Kanunu’nun kabulü
  • Kılık kıyafette değişiklik yapılması
  • Kadınlara seçme ve seçilme hakkının verilmesi
  • Aşar vergisinin kaldırılması
  • Soyadı Kanunu’nun çıkarılması
  • Hastane ve sağlık ocaklarının açılması

LAİKLİK

Laiklik; din ve devlet işlerinin birbirinden ayrılması, devlet kurumlarının ve kurallarının dini ilkelere değil, akla ve bilime dayandırılmasıdır.

Laiklik ilkesinin kabul edilmesiyle devlet yönetimi akla ve bilime dayandırılmıştır. Bu ilke doğrultusunda hukuk siteminde, eğitim siteminde,sosyal yaşamda akılcı ve bilimsel değişiklikler yapılmıştır.Türk toplumunun çağdaşlaşma yolu açılmıştır.

Özellikleri:

-  Devlet yönetiminde din ve devlet işleri birbirinden ayrı tutulur.

-  Akla ve bilime önem verilir, yasalar din kurallarına dayandırılamaz.

-  Düşünce ve inanca saygı esastır. Herkesin inanç özgürlüğü vardır.

-  Laiklik İlkesi Doğrultusunda Gerçekleşen İnkılaplar:
Saltanatın kaldırılması

-  Halifeliğin kaldırılması

-  Türk Medeni Kanunu’nun kabul edilmesi

-  Medreselerin kapatılması

-  Tekke, zaviye ve türbelerin kapatılması

-  Diyanet Din işleri Başkanlığı’nın kurulması

-  Anayasadan “Devletin dini İslâm’dır”maddesinin kaldırılması

-  Tevhidi Tedrisat Kanunu’nun kabul edilmesi
Dikkat! 1937’de laiklik ilkesi anayasaya girmiştir.

DEVLETÇİLİK

Devletin ekonomik hayatın içinde yer almasıdır. Yani gerektiğinde fabrika ve şirket kurup işletmesidir. Bu ilke ekonomiyle ilgilidir.Devletçilik ilkesi, büyük sermaye gerektiren ağır sanayi işletmelerinin kurulması amacıyla uygulamaya konmuştur.Bu sayede demir çelik, dokuma, cam ve şeker dalları kısa sürede kurulmuştur.

Devletçilik ilkesi, ekonomik kalkınmanın yanında sosyal ve kültürel kalkınmayı da amaçlar.

Özellikleri:

  • Devletin ekonomik, sosyal ve kültürel alanda kalkınmasını amaçlamıştır.
  • Vatandaşların özel iş yerleri kurmalarını destekler ve örnek olur.
  • Devlet, ülkedeki ekonomik kaynakları belirler ve işletir.

Devletçilik İlkesi Doğrultusunda Gerçekleşen İnkılaplar:

  • İzmir İktisat Kongresi’nin yapılması.
  • Sümerbank ve Etibank gibi devlet bankalarının kurulması
  • Karabük Demir-Çelik Fabrikasının devlet tarafından kurulması
  • Tarımda modern yöntemlerin uygulanması
  • Maden Tetkik Arama Enstitüsünün açılması
  • Kabotaj Kanunu’nun kabulü
  • Demir yollarının devletleştirilmesi

İNKILAPÇILIK

İnkılap: Eskimiş, çağdışı kalmış bir toplum ve devlet düzeninin daha iyi bir duruma getirilmesi için yapılan köklü değişikliklerdir.

İnkılapçılık ilkesi; Türk toplumunun sürekli gelişmeye, yenileşmeye açık olmasını sağlamıştır.

İnkılapçılık ilkesi sürekli yeniyi, iyiyi, güzeli esas almıştır.

Özellikleri:

-  Kurumların sürekli yenilenmesi, çağa ayak uydurması anlamına gelir.

-  Gelişmesi durmuş olan bütün kurum ve kuruluşları kaldırıp yerine daha yeni ve daha çağdaş olanını getirir.

-  Bütün yenilikler bu ilke doğrultusunda yapılmıştır.

NOT;Gerçekleştirilen bütün inkılaplar bu ilkenin uygulama örnekleridir.