Bağımsız Türk Devletleri

Türkiye Cumhuriyeti, başkenti Ankara olan ve Avrupa ile Asya kıtalarının her ikisinde de toprağı bulunan ülkemizdir. Ülkemiz topraklarının bir bölümü Anadolu Yarımadası'nda, bir bölümü ise  Trakya'da bulunur. Ülkemizin üç tarafı denizlerle çevrilidir. Akdeniz, Karadeniz ve  Ege Denizi ile çevrilidir. Komşuları; batıda;Yunanistan ve Bulgaristan, doğuda; Gürcistan, Ermenistan, Azerbaycan (Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti) ve  İran,güneyde; Irak ve Suriye'dir.

Türkiye, günümüzde bağımsız yedi Türk devletinden biridir. Ülkemizde en yaygın din İslâm'dır

Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti (KKTC) veya Kıbrıs Türk Devleti Akdeniz'de yer alan en büyük üçüncü ada ve Anadolu yarımadasının 65 km güneyindeki Kıbrıs adasının kuzey kısmında yer alan uluslararası camiada yalnızca Türkiye tarafından tanınan Türk devleti. Eskiden Pakistan ve Bangladeş de KKTC'yi tanımaktaydı; fakat sonra tanımaktan vazgeçmişlerdir.

Kuzeyde Dipkarpaz, batıda Güzelyurt, güneyde de Akıncılar'a doğru KKTC toprakları yayılır. Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti ile Rum Kesimi toprakları arasında Birleşmiş Milletler'in kontrol bölgesi bulunmaktadır.


Tarih

Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Kurucusu ve İlk Cumhurbaşkanı Rauf Denktaş

1960'da Kıbrıs'ta yaşayan Rum ve Türk cemaatleri arasında kurulan ortaklık Kıbrıs Cumhuriyeti yaşanan iç çatışmalar sonucu sürdürülemez olmuş ve 15 Temmuz 1974 tarihinde Yunan cuntasının Kıbrıs'da darbe yaptırması sonucu gerçekleşen Kıbrıs Barış Harekâtı'nın ardından gerçekleşen İkinci Barış Harekâtı'nın hemen ardından 25-26 Ağustos 1974 tarihinde BM Genel Sekreteri Kıbrıs'a gelmiş ve toplumlar arasında ikili görüşmelerin başlatılmasını istemişti. İkili görüşmelerde varılan mutabakat gereği nüfus mübadelesi yapılmış ve Rumlar güneye Türkler ise kuzeye geçmiştir. Böylece iki bölgeli ve iki toplumlu bir federal yapı için uygun ortam sağlanmış oldu. 13 Şubat 1975 günü Kıbrıs Türk Federe Devleti'nin ilanı Doktor Fazıl Küçük tarafından açıklanarak gerçekleşti. Amaç federal bir Kıbrıs Devleti yaratmaktı ancak bu gerçekleşmediğinden 8 yıl sonra rumlar yol ayrımına giderek kendi cumhuriyetlerini kurmak yoluna girdiler. 15 Kasım 1983 tarihinde KKTC'nin ilanı gerçekleşti. Türkiye, Pakistan ve Bangladeş KKTC'yi ilk tanıyan ülkeler olup Türkiye dışındaki ülkeler daha sonra bu tanımayı geri çekmişlerdir. KKTC'nin kuruluş bildirgesini kurucu cumhurbaşkanı Rauf Denktaş okumuştur.

Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nin Bağımsızlık Bildirgesi

Daha sonra yapılan referandum sonucu halk KKTC Anayasasına büyük bir çoğunlukla evet demiştir. Yıllarca süren toplumlararası görüşmelerden bugune değin herhangi bir sonuç çıkmamıştır. En son BM Kıbrıs Çözüm Planı ile iki toplum arasında yeniden birleşme imkânı da referandum'da Türklerin "evet"ine karşı Rumların "hayır" demesi sonucu gerçekleşmemiştir.

 

Yönetim ve Politika

 

Mehmet Ali Talat - Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nin şu anki cumhurbaşkanı

Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti cumhuriyetle yönetilmekte olup yarı başkanlık sistemi bulunmaktadır. Cumhurbaşkanı Devlet başkanı Başbakan ise hükümetin başkanıdır. Çok partili sistem uygulanmaktadır. Yürütme yetkisi hükümetin elindedir. Yasama yetkisi ise hükümetle beraber KKTC Meclisi'ne aittir.

Cumhurbaşkanlığı seçimi her beş yılda bir yapılır. Cumhurbaşkanını Halk seçer. Şu an bu görevi 17 Nisan 2006 beri Mehmet Ali Talat yürütmektedir. 50 kişiden oluşan Cumhuriyet Meclisi halkın oylarıyla seçilmektedir. Şubat 2005'de yapılan seçim ile başa gelen Mehmet Ali Talat önderliğindeki CTP, Mehmet Ali Talat'ın cumhurbaşkanı olmasıyla CTP genel sekreteri Fikri Sabit Soyer'i Cumhuriyetçi Türk Partisi başkanlığına ve başbakanlığa getirmişlerdir. Partinin iktidar ortağı Turgay Avcı önderliğindeki Özgürlük ve Reform Partisi hükümettedir.

 

Uluslararası statü ve dış ilişkiler

Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nin Dış İlişkileri

Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Türkiye dışında tanınmamakta ve ada Güney Kıbrıs Rum Yönetimi'nin olarak gösterilmektedir. Azerbaycan'a bağlı özerk ülke olan Nahcivan KKTC'yi hâkim güç olarak tanımakta, fakat Azerbaycan KKTC'yi resmî olarak tanımamaktadır. İslam Konferansı Örgütü KKTC'yi üye olarak kabul etmiş ve gözlemci statüsü vermiştir. Diğer ülkelerden Pakistan, Katar ve Gambiya'nın görüşleri, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'ni tanımaya doğru gitmektedir.

KKTC'nin Londra ofisi, Bedford Square.

2004 Nisanı'nda yapılan Annan Planı referandumundan bügüne uluslararası camia KKTC ile var olan ilşkilerini iyileştirmeye başladı. Avrupa Birliği'nin genişlemesi'nden sorumlu üyesi Günter Verheugen raporunda bu şartlar göz önünde tutulursa AB ülkelerinin KKTC'de temsilcilikler açabileceklerini söyledi. AB KKTC'ye 259 Milyon Avro yardım taahhüt etti. Rum Kesimi tarafından engellenmeye çalışan bu yardımı, KKTC direkt olarak almak istemektedir.

Bir yandan, KKTC cumhurbaşkanı Mehmet Ali Talat önemli dünya liderleri ile görüşmelerine devam etmektedir. ABD dış işleri bakanı Condoleezza Rice, İngiltere eski dış işleri bakanı Jack Straw ile görüşmelerde bulundu. Ayrıca 2006 Ağustosu'nda Pakistan devlet başkanı Pervez Müşerref tarafından cumhurbaşkanı sıfatı ile ağırlandı.

KKTC bağımsızlık ilanını ardından Bangladeş ve Pakistan tarafından da tanınmasına rağmen uluslararası baskılar sonucu bu ülkeler tanımalarını geri çekmiştir. KKTC uluslararası toplum tarafından, uluslararası ilişkilerde Güney Kıbrıs Rum Yönetimi ile birlikte tek devletmiş gibi anılır (örneğin Avrupa Birliği'ndeki üye sayımı). Yine uluslararası ilişkilerde dünya haritalarında Kıbrıs Adası'nın tamamı, Güney Kıbrıs Rum Yönetimi'ne aitmiş ve KKTC yokmuş gibi gösterilir (örneğin Eurovision Şarkı Yarışması'nda Güney Kıbrıs Rum Yönetimi'nin adının Cyprus olarak gösterilerek, oylama sırası Güney Kıbrıs Rum Yönetimi'ne geldiğinde ülkenin, Kıbrıs Adası'nın tamamı olarak gösterilmesi).

Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti ordusunda 2000 kadar 18 ile 40 yaşları arasında zorunlu askerliğe alınmış Kıbrıs Türkleri bulunmaktadır. Bunun yanında Türk Silahlı Kuvvetleri'nin 11.kolordusu adanın kuzeyine yerleşmiş durumdadır. Bölgedeki Türk kuvvetleri yaşanabilecek Türk-Rum anlaşmazlıklarına karşı bölgeye yerleşmiş ve Kıbrıslı Türklerin yaşamını koruma altına almış bulunmaktadır.

Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nin önemli yerleşim yerleri, başkent Lefkoşa, Girne, Gazimağusa'dır. KKTC,ikliminden dolayı fazla yağış almaz. Genellikle burası sıcak ve güneşlidir.

 

Ekonomi

Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti ekonomisi kamu sektörü dahilinde ticaret, turizm ve eğitimle beraber tarım ve imalat sanayinden oluşmaktadır. KKTC bütçesi:

  • 4,409 Amerikan Doları (2002)
  • 5,949 Amerikan Doları (2003)
  • 8,095 Amerikan Doları (2004)
  • 10,248 Amerikan Doları (2005)

 

İletişim ve Ulaşım

Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti şu an ki uluslararası camiada tanınmaması durumundan dolayı Türkiye'nin ekonomik ve askerî desteğine muhtaçtır. Tedavüldeki para birimi Yeni Türk Lirası'dır. KKTC'nin neredeyse tüm ithalat ve ihracatı Türkiye üzerinden gerçekleştirilir. Uluslararası telefon kodu olan +90 392 Türkiye'nin yerel arama kodudur. İnternet alan adı olan .nc.tr de Türkiye Cumhuriyeti'ne ait olan .tr uzantısı altında oluşturulmuş olan ikinci seviye alt alan adıdır. Dünya Posta Birliği KKTC'yi müstakil bir devlet olarak tanımadığından postalarda Mersin 10 Yolu ile gönderilir.

Güney Kıbrıs Rum Yönetimi'nin baskılarında dolayı KKTC'ye Türkiye hariç direkt uçak seferi düzenlenmemekte ve Ercan Uluslararası Havalimanı ve Geçitkale Havaalanı sadece Türkiye ve Azerbaycan tarafından yasal havaalanı olarak tanınmaktadır.

Yine 1974 yılında Rum Tarafı tarafından KKTC'nin limanlarının, tüm dünya gemilerine kapatıldığı ilan edilmiştir. Türkiye bu ilanı tanımamış ve Türk limanlarını serbest ulaşıma açmıştır.


Nüfus

Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nin nüfusu yaklaşık 265,000 (işçiler ve Türkiye'den yerleşenler dahil). Bu nüfusun neredeyse tamamı Türk'tür ve Türkçe konuşur. Bu nüfus üç ana topluluktan oluşmaktadır: yerli Kıbrıs Türkleri, bütünleşmiş Türkiye'den gelen göçmenler ki bunlar iki kısımdan oluşur. Adada dünyaya gelenler ve anavatandan çalışmak üzere adaya gelenler. Türk Silahlı Kuvvetleri'de halihazırda 33,000lik bir kuvvetle adada bulunmaktadır. Hâlâ Dipkarpaz ve Koruçam'da yaşayan Kıbrıs Rumları ve Maronitler bulunmaktadır. KKTC, başkent Lefkoşa'nın kuzey tarafına sahiptir. Kıbrıs Türkleri'nin büyük bir yüzdesi 1974'den sonra göç etmiştir. Özellikle İngiltere ve Türkiye Kuzey Kıbrıs'tan büyük oranda göç almıştır. Göçmenlerin büyük bir kısmı kötü ekonomik koşullar nedeniyle farklı ülkelere gitmek zorunda kalmışlardır. Bu kötü ekonomik koşullarında en büyük sebebi uygulanan ekonomik ambargo nedeniyle üçüncü ülkelere yapılan ticarette büyük zorluklar çekilmesidir. KKTC'nin nüfusu yazın gezip görmek için gelen turistlerle daha da fazlalaşmaktadır.

 

Özbekistan Cumhuriyeti Orta Asya’nın merkezinde Ceyhun ve Seyhun nehri ile Aral Gölü’nün meydana getirdiği ova ile Tanrı Dağları’nın batı eteklerinde yer almaktadır. Kuzey ve kuzeybatısında Kazakistan, doğu ve güneydoğusunda Kırgızistan ve Tacikistan, güneybatısında Türkmenistan güneyinde ise Afganistan ile komşudur. 447.400 km2’lik bir yüzölçümüne sahip olan Özbekistan nüfusunun (21.700.000) % 68,7’sini Özbek Türkleri, % 10’u Ruslar, % 4,2 Tatar Türkleri, % 4,2 Kazak Türkleri, % 3,9’unu Tacikler ve % 1,9’u Karakalpak Türkleri teşkil etmektedir.   Doğal kaynaklar yönünden zengin olan ülkede petrol, doğalgaz, kömür, altın, bakır, gümüş, volgram ve tungusten başlıca madenlerdir. Dünyanın en kaliteli altını Özbekistan’da üretilmektedir. Özbek adı Altun Orda Beyi Özbek’in adından gelmektedir. Özbek Han’ın tahta geçmesiyle maiyetindekilere Özbek denmeye başlamış ve sonraları Özbek belli bir Türk topluluğunun adı olarak kullanılmaya başlanmıştır. Özbek ve Buhara Hanlığı zamanında müstakil yaşayan Özbekler, 1863 yılında Rus işgaline uğramıştır. 

1917 İhtilâli’nde kısa bir süre bağımsızlığını ilân eden Özbekler, Ruslar’a karşı amansız bir mücadelede yenik düşmüşlerdir.   1924 yılında Özbek SS Cumhuriyeti olan Özbekistan, SSCB’nin dağılmasından sonra 20 Haziran 1990 yılında egemenliğini, 1 Eylül 1991 yılında da bağımsızlığını ilân etmiştir.   Özbekistan Komünist Partisi Genel Sekreteri İslâm KERİMOV 1991 seçimlerinde Cumhurbaşkanı seçilmiştir. Ülkede nihaî karar mercii Cumhurbaşkanıdır. Hâlen yasal faaliyetini sürdüren “Halk Demokrat Partisi”  ile “Vatan Terakkiyat Partisi” bulunmaktadır. Muhalefette bulunan Erk Partisi, Birlik Hareketi ve İslâmî Rönesans Partisi yasaklanmıştır. Parlâmento seçimleri 1994 tarihinde yapılmış, seçimlerde Cumhurbaşkanı İslâm Kermovu’un liderliğini yaptığı iktidardaki Halk Demokratik Partisi ile Vatan Terakkiyat Partisi katılmış, 243 HDP, 141 VTP üyesi seçilmiştir. Hükümet HDP tarafından kurulmuştur. Cumhurbaşkanı İslâm Kerimof'un önderliğindeki siyasî yapı değişmeden günümüzde de devam etmektedir.
Kuzey ve kuzeybatıda Kazakistan, güneybatıda Özbekistan, güneyde Tacikistan, doğu ve güneydoğuda Doğu Türkistan ile çevrelenmiş bulunan Kırgızistan Cumhuriyeti’nin yüzölçümü 198.500 km2’dir. Başkenti Bişkek olan Kırgızistan’ın nüfusu 4.472.000’dir. Nüfus kompozisyonu % 52,4 Kırgız, % 20,9 Rus, % 12,7 Özbek, % 2,4 Ukraynalı, % 11,6 diğerleri oluşturmaktadır.   

Önemli doğal kaynakları kömür, altın, cıva ve uranyumdur. Kırgızistan, Orta Asya’daki kömür rezervinin yaklaşık yarısını elinde bulundurmaktadır. Petrol ve gaz yatakları genellikle Fergana vadisi kuzeydoğu kesiminde yer almaktadır.   Kırgızlar’a ait ilk kanıtlar M.Ö. 2000 tarihine dayanmaktadır. M.S. VI.-XIII. yüzyıllarda ilk devletlerini kurmuşlardır.   SSCB’nin dağılmasından sonra 15 Aralık 1990’da egemenliğini, 31 Ağustos 1991 yılında bağımsızlığını ilân eden Kırgızistan’da Ekim 1990 yılında parlâmento tarafından Cumhurbaşkanı seçilen Askar AKAYEV 12 Ekim 1991 ve 24 Aralık 1995 yıllarında yapılan seçimlerde tek aday olarak Cumhurbaşkanı seçilmiştir. 5 Şubat 1995 tarihinde yapılan parlâmento seçimler sonucu 35 kişilik yasama, 70 kişilik temsilciler meclisi seçilmiştir. Kırgızistan Cumhuriyeti’nde 12 siyasî parti, çok sayıda siyasî grup ve hareket bulunmaktadır. Bunların en önemlileri Akayev’i destekleyen “Cumhuriyet Halk Partisi” ile 34 farklı grubun desteklediği ve Halk Cephesi niteliğindeki “Kırgız Demokratik Hareketi”dir. 

Eskiden Komünist Partisi üst yönetiminde bulunmamış olan tek Orta Asya’daki ülke lideri Akayev’dir. Büyük ekonomik güçlüklere ve bunların halkta yarattığı memnuniyetsizliklerin sonucu Mart 2005 parlamento seçimleri sonrasında Lâle Devri olarak nitelendirilen yeni dönemde Akayev'in istifa etmek zorunda kaldığını görüyoruz (4 Nisan 2005). Muhalefetin oluşturduğu koalisyon, Kurmanbek Bakıyev'i Cumhurbaşkanlığına, Feliks Kulov'u da Başbakanlığa getirmiştir. 

Yeni yönetim 2010 yılına kadar devam etmiş ancak 6 Nisan 2010 tarihinde halkın başlattığı Talas ayaklanması Bakıyev'in ülkeyi terk etmesiyle sonuçlanmıştır. O tarihten itibaren Kırgızistan'da Roza Otunbayeva Cumhurbaşkanlığında yeni bir yönetim oluşmuştur. 
Asya ile Avrupa arasında en önemli geçiş ülkelerinden biri olan Kazakistan doğuda Doğu Türkistan, güneyde Kırgızistan ve Özbekistan, batıda Hazar Denizi, kuzeyde Rusya Federasyonu ile çevrilmiş olup, yüzölçümü 2.717.000 km2’dir. 

Başkentini Almatı’dan Akmola (yeni adıyla Astana)’ya taşıyan Kazakistan’ın nüfusu 16.679.000’dir. Nüfusu % 46’sını Kazak Türkleri, % 35’ini Ruslar, % 3’ünü Almanlar, % 3’ünü Ukraynalılar, % 11’ini ise diğerleri teşkil etmektedir. Doğal kaynaklar yönünden zengin olan Kazakistan petrol ve doğalgaz üretimi açısından dünyada 23ncü sıradadır. Toplam, 2,1 milyar ton petrol, 1,7 trilyon m3 doğalgaz rezervi bulunmaktadır. Petrol üretimi 1993 yılı itibariyle 23 milyon ton, doğalgaz üretimi ise 6,7 milyar m3’tür. 

Kazakistan’ın bir Türk yurdu olması çok eski olmakla birlikte, Kazak Türkleri’nin ortaya çıkışı Cengiz Han’dan sonradır. Kazaklar’ın tarih sahnesinde rol alması ise Özbek Hanları devrine (1400’lü yıllar) rastlamaktadır. İlk defa Kasım Han Kazaklar’ı kendi hâkimiyeti altında birleştirerek (1520), teşkilâtlandırmıştır. 18nci asırda Moğollar’ın, 19ncu asırda Ruslar’ın işgâline uğrayan Kazakistan, 1917 yılına kadar Rus ve Çinliler’le mücadele etmişlerdir. 1917 İhtilâli sırasında Kazakistan’da bağımsızlık yanlısı olan Alaş Orda Partisi, istiklâlini ilân etmiş, ancak Ruslar’ın kanlı işgaline karşı duramamıştır. Neticede 1919’da Kazak Otonom Cumhuriyeti kurulmuş, 1936 yılında ise Kazakistan SSC hâline dönüştürülmüştür. SSCB’nin dağılmasından sonra 25 Ekim 1990 günü egemenliğini, 16 Aralık 1991’de bağımsızlığını ilân eden Kazakistan, 24 Eylül 1990 yılında Komünist Partisi birinci sekreteri olan Nursultan NAZARBAYEV’i Cumhurbaşkanı yapmış, 1991 yılında yapılan Cumhurbaşkanlığı seçimlerini de Nazarbayev kazanmıştır.   

Kazakistan Komünist Partisi 1991 yılında kendisini feshederek Sosyalist Parti adını alırken, bu parti ile birlikte Kazakistan Halkın Kongre Partisi, Kazakistan Halklar Birliği, Sosyal Demokrasi Partisi Nazarbayev kontrolünde kurulmuştur. Milliyetçi akımı destekleyen Azat ve Jeltoksan gibi muhalif partiler bulunmaktadır. Yeni Anayasa 28 Ocak 1993 tarihinde kabul edilmiş, ilk serbest seçimler 7 Mart 1994 günü yapılmış, yeni parlâmentonun 177 üyesinden 135’i doğrudan, 42 üye ise Cumhurbaşkanı tarafından oluşturulan devlet listesi ile seçilmiştir. Diğer taraftan Cumhurbaşkanı Nazarbayev 1 Mart 1995 tarihli kararnâme ile Kazakistan Halklar Asamblesi’ni kurmuş, bu asambleye küçük etnik gruplarının dernek temsilcilerini bile almıştır. 1995 Parlâmento seçimlerinden sonra 25 Nisan 1995 tarihinde yaptırdığı bir referandumla Cumhurbaşkanlığını 1 Aralık 2000 tarihine kadar uzatmıştır. Genel olarak Nazarbayev dengeli bir politika ile iç ve dış dengeleri korumuş, ülkedeki siyasî istikrarı sağlayarak, barışa önem veren tedrici reform politikasına devam ederek Kazakistan’ın millî devlet oluşumu yolunda önemli gelişmeler sağlamıştır. Nazarbayev hâlen Cumhurbaşkanıdır.
Top