İnkılap tarihi
II.Meşrutiyet (1908-1922)
:I.Meşrutiyet askıya alınınca Genç Osmanlılar meşrutiyetin tekrar yürürlüğe girmesi için çalışmaya başladılar.İttihad-ı Osmaniye adlı bir cemiyet kurdular.Bu cemiyet hem İstanbul hem de Avrupa’daki şubelerinde faaliyete başladı.Abdülhamit üzerlerine gidince Makedonya’ya çekildiler.Burada rahat çalışabilirlerdi.Çünkü Osmanlı Avrupa’nın baskısından dolayı buraya fazla müdahale edemiyordu.Avrupa sözde buradaki azınlıkların haklarını koruyordu.Bu durum ittihatçıların işine yaradı.Cemiyet burada Mustafa Kemal’in kurduğu vatan ve hürriyet cemiyeti ile birleşti ve İttihat ve Terakki adını aldı.Genelde askerlerin kurduğu bu cemiyetin merkezi Selanik’ti.Bu cemiyet bütün faaliyetlerini meşrutiyeti bir daha ilan için yaptı.1908 doğru Makedonya meselesi Balkanlarda yeni bir bunalım daha yarattı.Rusya ve İngiltere Reval denilen yerde bu konuyu görüştüler.Osmanlıdan meselenin çözümü için burada ıslahat istediler.Bu Makedonya’nın elden çıkması demekti.Bu durum ittihatçıları telaşlandırdı, çünkü Balkanların elden çıkacağına düşündüler.Derken Kolağası Niyazi Rense de dağa çıktı, sonra Enver Paşa isyan etti.Her ikisi de Meşrutiyet ilan edilmeden isyanlarını bitirmeyeceklerini açıkladılar.II.Abdülhamit durumun ciddiyetini anladı ve anayasayı tekrar yürürlüğe koydu (24 Temmuz 1908).Seçimler yapıldı ve 17 Aralık 1908 tarihinde Meclis-i Mebusan açıldı.
Meclis-i Mebusan'ın açılışı 17 Aralık 1908
II.Meşrutiyet’in ilan edilme sebeplerine bakıldığında:
1-Azınlık isyanlarını önlemek
2-Osmanlıyı dağılıp parçalanmaktan korumak
3-Avrupa’ya yakın bir siyaset izlemek
4-Avrupa’nın iç işlerimize karışmasını önlemek
Ayrıca
1-İttihatçıların Makedonya meselesinin meşrutiyetle çözüleceğine inanmaları
2-II.Abdülhamit’in daha fazla kargaşa çıkmadan olayı halletmek istemesi
2.Meşrutiyet coşkusu
İttihat ve Terakki amacına ulaşmıştı.Fakat meşrutiyetin ilanından sonra ne yapılacağı konusunda hazırlıksızdılar.Çünkü ittihatçılar bütün planlarını meşrutiyetin ilanı için yapmışlar bundan sonrası için bir plan hazırlamamışlardı.Seçimlerde büyük çoğunluk bu cemiyet üyelerinden seçildi ama onlar hükümete girmeyerek hükümeti dışarıdan desteklediler.Bu karışıklıklardan bazıları yararlandı.
Şöyle ki
1-Bulgaristan bağımsızlığını ilan etti.
2-Avusturya Macaristan İmparatorluğu yönetiminde olan Bosna Hersek’e el koyduğunu açıkladı.
3-Girit Meclisi bir karar alarak Yunanistan’a bağlandığını açıkladı.
Bu olaylar da içte karışıklıklara sebep oldu.Meşrutiyete karşı olanlar bunları bahane ederek harekete geçtiler.Avrupalı devletlerin elçilerinin de kışkırtması ile 13 Nisan 1909’da İstanbul'da avcı taburları isyan etti.Avrupalılar ittihadın izlediği milli politikadan rahatsız olmuşlardı ve şimdi gereğini yapıyorlardı.İsyancılar biz meşrutiyet istemiyoruz diye bağırmaya başladılar ve gördükleri ittihatçılara saldırdılar.Meclis başkanı, sadrazam istifa etti.Abdülhamit kardeş kanı dökülmesin diye isyanın üzerine gitmedi.Dinin de istismar edildiği bu isyan Osmanlıda rejimi değiştirmeye yönelik ilk isyan oldu.İsyan İstanbul’da bastırılamayınca Selanik’ten bir ordu hazırlanarak yola çıkarıldı.Mahmut Şevket Paşa’nın komutanlığını yaptığı bu ordunun harekât yüzbaşısı Mustafa Kemal’dir. Bu orduya Harekât Ordusu denildi.İsyanı bu ordu bastırdı.Ayan ve mebusan meclisi bu olayda Abdülhamit’i kabahatli görerek aldıkları kararla tahtan indirdi.Yerine V.Reşat padişah yapıldı.Kanun-i Esasi’de de bazı değişiklikler yapıldı.
Bunlar:
1-Hükümet padişaha değil meclise sorumlu olacak.
2-Savaş ve barış kararı yetkisi mecliste olacak.
3-Padişahın sürgün meclisi açma kapama yetkisi sınırlandırılacak.
Böylelikle
1-31 Mart vakasıyla Abdülhamit tahtan indirildi istibdat yönetimi son buldu.
2-Bulgaristan, Bosna Hersek, Girit elimizden çıktı.
3-Anayasa biraz daha demokratikleştirildi.
4-Bu dönemde Türkçülük ön plana çıktı.
Servet-i Fünun Dergisi 24 Aralık 1909 tarihli sayısı
1.Meşrutiyet (1876-1878)
Tanzimat Döneminde Avrupa’ya öğrenciler gönderilmişti.Bu öğrenciler görmüş, tanımış ve bunlardan etkilenerek Osmanlının kurtuluşunu Meşrutiyette görmüştür.Kırım Savaşı’ndan sonra Avrupa Rusya’nın Osmanlı üzerindeki emellerine set çekmişti.Fakat 1870’te Almanya’nın birliğini tamamlayıp İngiltere’ye rakip olması, İngiltere’nin Osmanlıyı desteklemekten vazgeçmesine neden oldu.İngiltere, Almanya ile Rusya’nın kendisine karşı birlik olması endişesiyle Rusya’yı Osmanlıya karşı emellerinde serbest bıraktı.Rusya bütün Balkan Devletleri’ni Panslavizm politikası ile kışkırttı.Girit dâhil her yerde isyan çıktı.Bu durum Avrupa’yı da endişelendirdi.Meseleyi çözmek için konferanslar düzenlediler ama Osmanlı buralarda alınan karaları kabul etmedi.Sonuçta İstanbul’da Tersane –İstanbul Konferansı’nı toplamaya karar verdiler. Osmanlı ise eğer buranın halkının yönetime ortak ederse yani meşrutiyeti ilan ederse isyanların biteceğine inanıyordu.Meşrutiyetin ilanına Sultan Abdülaziz yanaşmıyordu.Mithat Paşa, Namık Kemal, Serasker Hüseyin Avni Paşa Abdülaziz’i tahtan indirip bu sorunu çözdüler.V.Murat’ı padişah yaptılar ama o da dengesiz çıkınca ll.Abdülhamit’le meşrutiyeti ilan etme şartıyla anlaşarak onu padişah yapıtlar.Tam Tersane Konferansı toplandığı gün 23 Aralık 1876’da meşrutiyet ilan edildi.
Meşrutiyetin ilan edilme nedenleri:
1-Azınlık isyanlarını önlemek
2-Osmanlıyı dağılıp parçalanmaktan korumak
3-Avrupa’ya yakın bir siyaset izlemek
4-Avrupa’ nın iç işlerimize karışmasını önlemek
5-Jön Türklerin Balkanlardaki isyanların çözümünü meşrutiyette görmeleri
6-Jön Türklerin Osmanlının çöküşünün bitmesini meşrutiyette görmeleri
7-İstanbul-Tersane Konferansı’ nı engellenmek istenmesi
Mithat Paşa bir komisyon kurdu ve Belçika ve Prusya anayasalarından yararlanarak 119 maddelik Kanun-i Esasi hazırlandı.
Meşrutiyet yönetimiyle;
1-Din, kişi, basın, öğrenim, öğretim, mülkiyet özgürlüğü, konut dokunulmazlığı, yasal eşitlik, dilekçe hakkı vb. haklar anayasanın garantisine alındı.
2-Yürütme organın başı padişah olmak kaydı ile heyeti vekiliye kuruldu.
3-Yasama için halkın seçtiği mebusan meclisi bunun yanında padişahın seçtiği ayan meclisi görev yapacak
4-Kanun teklifinde sadece hükümet bulunabilecek
5-Hükümet meclise değil padişaha sorumlu olacak
6-Padişahın kanunları veto yetkisi olacak
7-Kanunlar şeriata aykırı olmayacak
8-Padişahın meclisi açma kapama yetkisi olacak
9-Polis soruşturmasından sonra padişahın sürgün yetkisi devam edecek
Böylece;
1-Bu tarihimizin ilk anayasası oldu.
2-Halk ilk defa padişahla yönetime ortak oldu.
3-Halk ilk defa seçme seçilme ve temsil hakkını kullandı.
4-Her şeyin üstünde kanun (hukuk) anlayışı geldi.
5-Bu anayasa 1877-1878 Osmanlı Rus Harbi bahane edilerek askıya alındı.
Milli Varlığa Yararlı Cemiyetler (Ulusal Örgütler)
Trakya Paşaeli Cemiyeti:1918’de Mavri Mira Cemiyeti’ne karşı Edirne’de kuruldu. Trakya bölgesindeki Rum işgaline karşı kuruldu. Amacı; Batı Trakya’yı içine alan ayrı bir devlet kurmaktı. Basın-yayın yoluyla kamuoyu oluşturmuş.
Doğu Anadolu Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti:Doğuda bir Ermeni devleti kurulmasını önlemek amacıyla kuruldu. Merkezi İstanbul’du, Erzurum ve Elazığ’da da şubeleri vardı. Doğu Anadolu’da oturan bütün halkın dini ve siyasi haklarına sahip çıkmayı amaçladı. Erzurum Kongresi’nin toplanmasına öncülük etti.
NOT:Ulusal mücadeleye katkısı en fazla olan cemiyettir.
İzmir Müdafaa-i Hukuk-i Osmaniye Cemiyeti:İzmir’de Yunan işgalini önlemek için kuruldu. İzmir’in Türklüğü hakkında dünya kamuoyunu aydınlatmayı amaçladı. Anadolu’ya silah ve cephane gönderilmesine yardımcı oldu.
Redd-i İlhak Cemiyeti:İzmir’in Yunanlılarca işgaline karşı kuruldu. Balıkesir ve Alaşehir Kongrelerinin toplanmasını sağladı. Kuva-i Milliye hareketini başlattı.
1.Türklerin Kurdukları Zararlı Cemiyetler
Sulh ve Selamet-i Osmaniye Cemiyeti:Kurtuluşun padişah ve halifenin buyruklarına uymakla gerçekleşeceğine inanan kişilerin kurduğu cemiyettir.Merkezi İstanbul'dur.
Hürriyet ve İtilaf Cemiyeti:II. Meşrutiyet döneminin önemli siyasi kuruluşudur. İttihat ve Terakki Partisi’nin iktidarını yıkmak için mücadele etmiştir. Mondros Ateşkesinden sonra İtilaf Devletleri ile işbirliği yaparak Anadolu hareketine karşı çıkmıştır.
İngiliz Muhipleri Cemiyeti:Kurtuluşun İngiliz mandasına girmekle olacağını düşünenlerin kurduğu cemiyettir. Anadolu’da ayaklanmalar çıkararak ulusal direnci engellemek istemiştir. Osmanlı devlet adamları ve padişah da derneğin üyeleri arasındaydı. Bu nedenle diğer cemiyetlere göre daha fazla yaptırım gücüne sahiptir.
