18.YY. Islahatları
18. YÜZYIL ISLAHAT HAREKETLERİ
AÇIKLAMA: 17. yüzyılda II. Osman(1618-1622), IV.Murat(1623-1640), Kuyucu Murat Pasa,
Tarhuncu Ahmet Pasa ve Köprülüler sülalesinden sadrazamların ıslahatlar yaptıklarını belirtmistik. Daha çok
iç isyanları bastırmak, asayisi sağlamak, devlet otoritesini yeniden kurmak, maliyeyi düzeltmek, Tımar sistemini düzeltmek ve Kapıkulu ocaklarını ıslah etmek seklinde gelisen bu ıslahatlar genel olarak yüzeysel kaldığından istenen sonuçlara tam olarak ulasılamamıstı. Daha çok eski devirlerdeki uygulamaların devamı seklinde olan ve çok sert tedbirlerle kötülükleri önleme düsüncesine dayanan bu ıslahatlar kalıcı sonuçlar getirmedi. Devletin eski gücüne ulasmasını sağlayamadı.
18. YÜZYIL ISLAHAT HAREKETİNİN KARAKTER ÖZELLİKLERİ:
18. yüzyılda daha köklü değisikliklere ihtiyaç duyuldu. Avrupa'nın askeri ve teknik üstünlüğü görüldü ve kabul edildi. Bu yönde gelisme sağlanmaya çalısıldı. Bu yüzyıldaki Islahatları söyle sıralayabiliriz:
LALE DEVRİ ISLAHATLARI (1718-1730):
1718 yılında Avusturya ile imzalanan Pasarofça Antlasmasından 1730 yılındaki "Patrona Halil isyanı"na kadar geçen döneme Lale Devri denir. Bu dönemin padisahı III. Ahmet, Sadrazamı Nevsehirli Damat ibrahim Pasa'dır.
LALE DEVRİNİN ÖZELLİKLERİ:
Bu dönemde Avrupa ile savas yasanmamıs, barıs içinde yasamak fikri ortaya çıkmıstır. Osmanlı Devleti Avrupa'yı daha iyi tanıyabilmek için Paris, Londra gibi sehirlere elçiler göndermistir.
Bu devirdeki diğer yenilikler ve ıslahatlar sunlardır:
a)Matbaa kuruldu. (Sait Efendi ve ibrahim Müteferrika tarafından 1727'de istanbul'da kuruldu. Matbaada basılan ilk eser Vankulu Lügatı'dır.)
b)Yeniçerilerden bir itfaiye bölüğü olusturuldu.
c)Yalova'da kağıt, istanbul'da kumas ve çini fabrikaları kuruldu.
d)Yeni Kütüphaneler açıldı. Doğu ve batı eserleri tercüme edildi.
e)Çiçek asısı yaygınlık kazandı.
f)Lağımcı ve Humbaracı ocaklarında ıslahatlar yapıldı.
g)Mimarlık, resim ve minyatür sanatları gelisti.
I. MAHMUT DEVRİ ISLAHATLARI (1730-1754)
Patrona Halil isyanı sonucu Nevsehirli Damat ibrahim Pasa ve yakınları öldürüldü. Padisah III. Ahmet tahttan indirildi, yerine I. Mahmut getirildi.
Önemli Siyasi Olayları:
a)1736-1739 Osmanlı-Rus+Avusturya Savasları sonucunda BELGRAT Antlasması imzalandı.
b)1740 Yılında Fransızlara verilen Kapitülasyonlar sürekli hale getirildi.
c)1746 yılında iran'la Kasr-ı Sirin Antlasmasındaki sınırları kabul eden antlasma imzalandı.
Islahatlar:
a)Humbaracı Ahmet Pasa, Topçu ve Humbaracı ocaklarında ıslahatlar yaptı.
b)Üsküdar'da KARA MÜHENDiSHANESi (Mühendishane-i Berri Hümayun) adlı bir subay okulu açıldı.
III. MUSTAFA DEVRİ ISLAHATLARI (1757-1774):
III.Mustafa döneminde Lehistan meselesi yüzünden 1768-1774 Osmanlı-Rus Savası yapıldı. Savas Osmanlı Devleti için felaketle sonuçlandı. III. Mustafa kederinden öldü.(1774)
Islahatlar:
a)"Baron Dö Tot" Sürat topçuları adlı bir birlik kurdu, topçu ve istihkam sınıflarını yetistirdi.
b)Hendeshane adlı okulda denizcilik ve topçuluk eğitimi verildi.(Mühendishane-i Bahri Hümayun)
c)Maliyede düzenlemeler yapıldı.
I. ABDÜLHAMİT DEVRİ ISLAHATLARI (1774-1789):
III. Mustafa'nın ölümüyle yerine I.Abdülhamit geçti.
Önemli Siyasi Olayları:
a)Küçük Kaynarca Antlasması imzalandı.(1774)
b)1783'de Ruslar Kırım'ı isgal etti.
c)1787-1792 Osmanlı-Rus+Avusturya savası basladı. 1789'da ölümüyle yerine
III.Selim geçti.
Islahatlar:
a)- istanbul'da bir istihkam okulu açıldı.
b)- Maliye'de ve askeri alanda ıslahatlara devam edildi.
III. SELİM DEVRİ ISLAHATLARI (1774-1789):
Önemli Siyasi Olayları:
a)Basa geçtiğinde Osmanlı Devletiyle Rusya+Avusturya savası devam ediyordu.(1787-1792)
b)1789'da Fransız ihtilali çıktı.
c)Bunun üzerine Avustuya 1791'de savastan çekilerek Zistovi Antlasmasını imzaladı.
d)Tek basına kalan Rusya da 1792'de YAS antlasmasını imzaladı.
e)Napolyon 1798'de Mısır'ı isgal etti. Nizamı Cedit Fransız ordusunu AKKA'da yendi. Fransızlar Mısır'dan çekildi.
f)Fransız ihtilalinin etkileri Osmanlı Devletinde görülmeye baslandı. 1804'de Sırp isyanı çıktı.
g)1806-1812 Osmanlı Rus Savası basladı.
h)1807'de Kabakçı Mustafa Olayı ile tahttan indirildi.
Islahatlar: III. Selim Döneminde yapılan Islahatlara genel olarak Nizam-ı Cedit(Yeni Düzen) denilmistir.
a)Nizam-ı Cedit Ordusunu kurarak, yeniçeri ocağını geri plana düsürdü.(isveçli subayların eğittiği bu ordu, Akka'da Napolyon'u yenmeyi basardı.)
b)Islahat hareketlerine ve Nizam-ı Cedit ordusuna gelir sağlamak amacıyla iRAD-I CEDiT adıyla yeni bir hazine kurdu.
c)Kara ve deniz mühendishaneleri genisletildi.
d)Yeniçeri ve diğer Kapıkulu Ocakları düzene sokuldu.
e)Tersaneler yenilendi, modern toplar döküldü.
f)Avrupa'daki gelismeleri öğrenmek için Paris, Londra,Viyana ve Berlin'de devamlı elçilikler açıldı.
g)ilmiye sınıfında ve devlet dairelerinde düzenlemeler yapıldı.
h)Bilim ve sanat eserleri batı dillerinden Türkçe'ye çevrildi.
AÇIKLAMA: 17. yüzyılda II. Osman(1618-1622), IV.Murat(1623-1640), Kuyucu Murat Pasa,
Tarhuncu Ahmet Pasa ve Köprülüler sülalesinden sadrazamların ıslahatlar yaptıklarını belirtmistik. Daha çok
iç isyanları bastırmak, asayisi sağlamak, devlet otoritesini yeniden kurmak, maliyeyi düzeltmek, Tımar sistemini düzeltmek ve Kapıkulu ocaklarını ıslah etmek seklinde gelisen bu ıslahatlar genel olarak yüzeysel kaldığından istenen sonuçlara tam olarak ulasılamamıstı. Daha çok eski devirlerdeki uygulamaların devamı seklinde olan ve çok sert tedbirlerle kötülükleri önleme düsüncesine dayanan bu ıslahatlar kalıcı sonuçlar getirmedi. Devletin eski gücüne ulasmasını sağlayamadı.
18. YÜZYIL ISLAHAT HAREKETİNİN KARAKTER ÖZELLİKLERİ:
18. yüzyılda daha köklü değisikliklere ihtiyaç duyuldu. Avrupa'nın askeri ve teknik üstünlüğü görüldü ve kabul edildi. Bu yönde gelisme sağlanmaya çalısıldı. Bu yüzyıldaki Islahatları söyle sıralayabiliriz:
LALE DEVRİ ISLAHATLARI (1718-1730):
1718 yılında Avusturya ile imzalanan Pasarofça Antlasmasından 1730 yılındaki "Patrona Halil isyanı"na kadar geçen döneme Lale Devri denir. Bu dönemin padisahı III. Ahmet, Sadrazamı Nevsehirli Damat ibrahim Pasa'dır.
LALE DEVRİNİN ÖZELLİKLERİ:
Bu dönemde Avrupa ile savas yasanmamıs, barıs içinde yasamak fikri ortaya çıkmıstır. Osmanlı Devleti Avrupa'yı daha iyi tanıyabilmek için Paris, Londra gibi sehirlere elçiler göndermistir.
Bu devirdeki diğer yenilikler ve ıslahatlar sunlardır:
a)Matbaa kuruldu. (Sait Efendi ve ibrahim Müteferrika tarafından 1727'de istanbul'da kuruldu. Matbaada basılan ilk eser Vankulu Lügatı'dır.)
b)Yeniçerilerden bir itfaiye bölüğü olusturuldu.
c)Yalova'da kağıt, istanbul'da kumas ve çini fabrikaları kuruldu.
d)Yeni Kütüphaneler açıldı. Doğu ve batı eserleri tercüme edildi.
e)Çiçek asısı yaygınlık kazandı.
f)Lağımcı ve Humbaracı ocaklarında ıslahatlar yapıldı.
g)Mimarlık, resim ve minyatür sanatları gelisti.
I. MAHMUT DEVRİ ISLAHATLARI (1730-1754)
Patrona Halil isyanı sonucu Nevsehirli Damat ibrahim Pasa ve yakınları öldürüldü. Padisah III. Ahmet tahttan indirildi, yerine I. Mahmut getirildi.
Önemli Siyasi Olayları:
a)1736-1739 Osmanlı-Rus+Avusturya Savasları sonucunda BELGRAT Antlasması imzalandı.
b)1740 Yılında Fransızlara verilen Kapitülasyonlar sürekli hale getirildi.
c)1746 yılında iran'la Kasr-ı Sirin Antlasmasındaki sınırları kabul eden antlasma imzalandı.
Islahatlar:
a)Humbaracı Ahmet Pasa, Topçu ve Humbaracı ocaklarında ıslahatlar yaptı.
b)Üsküdar'da KARA MÜHENDiSHANESi (Mühendishane-i Berri Hümayun) adlı bir subay okulu açıldı.
III. MUSTAFA DEVRİ ISLAHATLARI (1757-1774):
III.Mustafa döneminde Lehistan meselesi yüzünden 1768-1774 Osmanlı-Rus Savası yapıldı. Savas Osmanlı Devleti için felaketle sonuçlandı. III. Mustafa kederinden öldü.(1774)
Islahatlar:
a)"Baron Dö Tot" Sürat topçuları adlı bir birlik kurdu, topçu ve istihkam sınıflarını yetistirdi.
b)Hendeshane adlı okulda denizcilik ve topçuluk eğitimi verildi.(Mühendishane-i Bahri Hümayun)
c)Maliyede düzenlemeler yapıldı.
I. ABDÜLHAMİT DEVRİ ISLAHATLARI (1774-1789):
III. Mustafa'nın ölümüyle yerine I.Abdülhamit geçti.
Önemli Siyasi Olayları:
a)Küçük Kaynarca Antlasması imzalandı.(1774)
b)1783'de Ruslar Kırım'ı isgal etti.
c)1787-1792 Osmanlı-Rus+Avusturya savası basladı. 1789'da ölümüyle yerine
III.Selim geçti.
Islahatlar:
a)- istanbul'da bir istihkam okulu açıldı.
b)- Maliye'de ve askeri alanda ıslahatlara devam edildi.
III. SELİM DEVRİ ISLAHATLARI (1774-1789):
Önemli Siyasi Olayları:
a)Basa geçtiğinde Osmanlı Devletiyle Rusya+Avusturya savası devam ediyordu.(1787-1792)
b)1789'da Fransız ihtilali çıktı.
c)Bunun üzerine Avustuya 1791'de savastan çekilerek Zistovi Antlasmasını imzaladı.
d)Tek basına kalan Rusya da 1792'de YAS antlasmasını imzaladı.
e)Napolyon 1798'de Mısır'ı isgal etti. Nizamı Cedit Fransız ordusunu AKKA'da yendi. Fransızlar Mısır'dan çekildi.
f)Fransız ihtilalinin etkileri Osmanlı Devletinde görülmeye baslandı. 1804'de Sırp isyanı çıktı.
g)1806-1812 Osmanlı Rus Savası basladı.
h)1807'de Kabakçı Mustafa Olayı ile tahttan indirildi.
Islahatlar: III. Selim Döneminde yapılan Islahatlara genel olarak Nizam-ı Cedit(Yeni Düzen) denilmistir.
a)Nizam-ı Cedit Ordusunu kurarak, yeniçeri ocağını geri plana düsürdü.(isveçli subayların eğittiği bu ordu, Akka'da Napolyon'u yenmeyi basardı.)
b)Islahat hareketlerine ve Nizam-ı Cedit ordusuna gelir sağlamak amacıyla iRAD-I CEDiT adıyla yeni bir hazine kurdu.
c)Kara ve deniz mühendishaneleri genisletildi.
d)Yeniçeri ve diğer Kapıkulu Ocakları düzene sokuldu.
e)Tersaneler yenilendi, modern toplar döküldü.
f)Avrupa'daki gelismeleri öğrenmek için Paris, Londra,Viyana ve Berlin'de devamlı elçilikler açıldı.
g)ilmiye sınıfında ve devlet dairelerinde düzenlemeler yapıldı.
h)Bilim ve sanat eserleri batı dillerinden Türkçe'ye çevrildi.