Osmanlı Devleti Kuruluş Dönemi
OSMANLI DEVLETİ KURULUŞ DÖNEMİ OLAYLARI VE PADİŞAHLAR
Osman Bey, Çobanoğulları’nın yıkılışına kadar onlara bağlı kaldı (1291). Bu tarihten itibaren Türkiye Selçuklularının uç beyi haline geldi.
Osman Gazi, Ahi Şeyhlerinden Edebali’nin kızı ile evlenmiştir. Ahiler, Osmanlıların Anadolu’da kabullenmesinde önemli rol oynamıştır.
Osman Gazi’nin ilk önemli başarısı İnegöl Tekfurunu mağlup ederek Karacahisar’ı alması olmuştur (1291).
Karacahisar merkez yapıldıktan sonra tekfurlar ile mücadele devam etmiştir. 1298’de Bilecik, Yarhisar, İnegöl, 1300 yılında ise Yundhisar ve Yenişehir ele geçirilmiştir.
Selçuklu sultanı III.Alaeddin Keykubat’ın İlhanlı hükümdarının yanına gitmesinden sonra Anadolu’da iktidar boşluğu doğdu. Bu durumdan faydalanan diğer beylikler gibi Osman Bey de bağımsızlığını ilan etmiştir (1299).
Koyunhisarı(Bafeon)Savaşı 1302:
Osman Bey’in genişlemesine karşı Bizans’ın Tekfurları ile anlaşıp birlik göndermesi ile bu savaş yapılmıştır.
Not: Osmanlı ile Bizans arası ilk savaştır.
Not: Osmanlı Kite kalesini, Bursa’nın kuzeyi hariç her yerini ve İzmit’i kontrol altına aldı.
Orhan Bey 1321’de Mudanya’yı aldı.
Osman Bey dönemindeki fetih hareketleri gönüllü Türkmen birlikleri ile gerçekleştirildi. Bu dönemde düzenli ordu yoktu.
Osman Bey zamanında ilk Osmanlı parası bastırıldı. Ancak devletin teşkilatlanması Orhan bey zamanında başladı.
Osman Bey’in vefatından sonra Orhan Bey Bursa’nın fethini tamamladı ve Bursa başkent yapıldı. Ekonomik yönden Osmanlı için önemli bir yer olmuştur.
Maltepe (Palekanon) Savaşı (1329):
Akçakoca ve Abdurrahman Gazi; Kandıra, Aydos, Samandıra, Karamürsel kalelerini almışlardır.
Osmnalılar Üsküdar’a kadar gelmiştir ve Bizans bu durumda harekete geçecektir.
Sebepler:
*Osmanlı ilerleyişini durdurmak,
*Osmanlı’nın eline geçen kaleleri geri almak,
*Bizans, İznik’i Osmanlı kuşatmasından kurtarmak amacı ile son defa büyük bir ordu gönderdi.
Sonuçlar:
*Anadolu’da Bizans’ın etkinliği sona erdi ve Osmanlı daha etkili hale geldi.
*İznik teslim olmuştur (1331), daha sonra Gemlik ve İzmit de fethedilmiştir (1337).
Not: Bu gelişmelerden sonra Kocaeli yarımadası tamamen Osmanlı hakimiyetine girdi.
Not: Savaş alanlarına yakın olduğundan İznik bir süre Osmanlıya başkentlik yapmıştır.
1335 de İlhanlılar’ın İran’daki hakimiyetleri sona erdi. İlhanlıların yıkılışı Osmanlıların bağımsızlığını pekiştirdi. Çünkü Osmanlı İlhanlılara vergi vermekte idi.
Karesioğulları beyliğinin Osmanlı’ya katılması (1345):
*Karesi Bey’in ölümü ile karışıklıklar çıkması Osmanlı’nın bu olaya el koymasına neden oldu. Orhan bey bu beyliğin büyük bölümünü ele geçirdi (1345). 1360 yılında Çanakkale ve çevresi alınınca Karesi beyliği tam olarak Osmanlıya katılmış oludu.
Sonuçları:
Osmanlıların Rumeli’ye geçişi kolaylaştı.
Osmanlı Donanma sahibi oldu.
Bu beyliğin komutanları Osmanlı hizmetine girdi.
Osmanlı, Adalar Denizine (EGE’ye) ulaştı.
Orhan Bey döneminde; Marmara adaları (1352), Bolu ve Ankara (1354) Osmanlı toprağı oldu.
BALKANLARDAKİ GELİŞMELER:
1341 de III.Andranikos’un ölümü ile Bizans’ta taht kavgaları başladı. Kantakuzen önce Aydınoğ. (1344’e kadar) sonra Osmanlıdan yardım istedi. Bu istek Türklerin Rumeli’ye geçişini kolaylaştıracaktır. Kantakuzen Osmanlıya üs olarak Bolayır yakınlarındaki Çimpe kalesini üs olarak vermiştir.
I.Murat’ın hükümdarlığını tanımayan kardeşleri isyan etti. Bu karışık ortamdan faydalanan Karamanoğulları Ahileri kışkırtarak Ankara’nın elden çıkmasına sebep olmuştur. I.Murat Ankara’yı tekrar el geçirmiştir(1362).
I.Murat’ın oğlu I.Bayezid Germiyan-oğullarından bir kız ile evlendiği için çeyiz olarak Osmanlıya Kütahya, Tavşanlı, Emet, Simav verildi (1381). Osmanlı, Hamitoğulları ile komşu oldu.
Hamitoğullarından; Isparta, Yalvaç, Akşehir, Beyşehir, Seydişehir, Karaağaç 80.000 altın karşılığında satın alındı (1381). Karamanoğulları ile sınır olundu.
Karamanoğulları Beyşehir’i aldı. Bu durum savaşa sebep oldu (1387). Savaşı Osmanlı kazandı. Not: Taraflar arasında ilk barış yapıldı. Osmanlı ile Karamonoğlu arasında ilk ilişkiler I.Murat devrinde başlamış oldu. Karamanoğulları, Anadolu’da Osmanlı üstünlüğünü tanımış oldu.
Bu dönemde Anadolu Türk birliği çalışmaları hızlandı ve beylikler Balkanlardaki savaşlar için Osmanlıya asker desteği yapmışlardır.
Bu başarılar Memlukların Osmanlıya elçi göndermesine sebep olmuştur. Bu olay Anadolu’da siyasi üstünlüğün Osmanlıya geçtiğine kanıttır.
Edirne’nin Fethi (1362):
Sazlıdere Savaşı ile Bizans ve Bulgar kuvvetlerini yenen Osmanlı Edirne’yi ele geçirmiştir. Daha sonra Gümülcine ve Filibe ele geçirildi.
Not: Edirne ve Filibe’nin alınması Makedonya’da bulunan Sırplarla, Bulgarlar ve Bizans’ın bağlantısını kesti. Bundan sonra Osmanlılara Balkan Fetihlerinin yolu açılmıştır.
Not: Orhan bey döneminde Maltepe Savaşı ile Bizans’ın Anadolu’daki etkinliği sona erdi. I.Murat döneminde Çatalca’ya kadar Bizans topraklarının Osmanlının eline geçmesi üzerine Bizans’ın dünya ile karadan bağlantısı kesilmiştir. Bizans dış dünya ile ilişkilerini deniz yollarıyla kurmak zorunda kalmıştır.
Sırpsındığı Savaşı (1364):
Sebepleri:
* Osmanlı’nın Edirne ve Filibe’yi alarak Balkanlar’da ilerlemeleri.
* Sırp ve Bulgarların isteği ile Papa’nın Hıristiyan milletleri savaş için teşvik etmesi.
* Bizans’ın kara bağlantısının kesilmesi üzerine Hıristiyan milletlerinden yardım istemesi.
* Türklerin Balkanlara kesin olarak yerleşme politikasına karşılık Haçlıların Türkleri Balkanlardan atmak istemesi.
- Papa’nın teşviki ile Macar Kralı Layoş’un liderliğinde Sırp, Bulgar, Eflak, Bosna kuvvetlerinden oluşan bir ordu Osmanlıya saldırdı.
Not: Savaşta ölenlerin çoğu Sırp olduğu için bu savaşa “Sırpların kırıldığı” anlamına gelen Sırpsındığı adı verilmiştir.
Sonuçları:
1.Osmanlıya karşı oluşturulan ilk Haçlı ittifakıdır.
2.Türklerin Balkanlardaki ilerlemesi hızlandı.
3.Savaş alanlarına yakın olan Edirne başkent oldu (1365).
4.Macarların Balkanlardaki etkisi azaldı. 1367 yılına kadar Trakya’nın fethi tamamlandı.
* Bulgarlar, Osmanlı hakimiyetini ve vergi vermeyi kabul etti (1368).
* Sırp kuvvetleri ise Meriç nehri kenarında yapılan Çirmen Savaşında Osmanlılara mağlup oldu. (1371)
* Sırplar vergi ve asker vermek şartıyla Osmanlı hakimiyetini tanıdılar (1374).
I.Kosova Savaşı (1389):
Sebepleri:
1.Osmanlı’nın Manastır, Sofya ve Niş’i alması.
2.Sırp, Boşnak, Hırvat, Arnavut ve Macar kuvvetleri Türklere karşı birleştiler.
* Lala Şahin paşa komutasındaki öncü kuvvetler Ploşnik denilen yerde Sırp ve Bosna kuvvetleri tarafından pusuya düşürüldü (1388).
* Haçlılar ile yapılan Kosova Savaşında Osmanlı galip gelmiştir (1389).
Sonuçlar:
1.I.Murat savaş meydanında gezerken bir Sırplı tarafından şehit edildi.
2.Osmanlılar tarafından Haçlılara karşı ilk büyük meydan savaşı kazanıldı ve Türklerin İslam dünyasındaki önemi arttı.
3.Balkanlarda Osmanlılar karşısında tek güç Macarlar kaldı.
4.Osmanlılar ilk defa bu savaşta sesinden faydalanmak amacıyla TOP’u kullandı.
5.Anadolu beylikleri ilk defa bu savaşta Osmanlıya yardımcı kuvvet gönderdi.
I.BAYEZİT(YILDIRIM) DÖNEMİ (1389-1402)
* Yıldırım Bayezid Osmanlı tarihinde ilk defa İstanbul’u karadan ve denizden kuşattı (1391). İkinci defa ise 1395 yılında kuşatmıştır. Boğazı kontrol altına almak için Anadolu hisarını yaptıracaktır. Haçlı kuvvetlerinin Bizans tarafından davet edilmesi ile Niğbolu kalesini kuşatmaları sonucu kuşatma kaldırıldı. Niğbolu savaşından sonra İstanbul tekrar kuşatıldı ve bu kuşatma 1401 yılının ortalarına kadar devam etti. Timur tehlikesinden dolayı Bizans’ın barış isteği kabul edildi. 1401 İstanbul Antlaşmasına göre;
* Osmanlıya verilen vergi 10bin düka altın olacak.
* İstanbul’da bir Türk mahallesi ve cami yapılacak,
* Türklerin davalarına bakmak için Kadı tayin edilecek. Müslümanlar ticaret için İstanbul’a girebilecek.
NOT: Osmanlı ile Bizans arasında imzalanan tek resmi antlaşmadır.
Balkanlardaki Gelişmeler:
Eflak Voyvodasının Macarlarla birleşerek Osmanlı sınırlarına girmesi üzerine Yıldırım Rumeli’ye geçti (1392). Macarlar geri çekildi, Eflak beyi Osmanlılara vergi vermeyi kabul etti. Yıldırım Bulgar Krallığına son verdi (1393). Ayrıca Selanik Osmanlıların eline geçti (1394).
Niğbolu Savaşı (1396):
Nedenleri:
1.İstanbul kuşatması nedeni ile Bizans Avrupa’dan yardım istedi.
2.Papanın Hıristiyan dünyasını kışkırtması.
3.Osmanlı’nın, Bulgar krallığını alması ile Orta Avrupa’yı tehdit etmesi.
4.Osmanlıların Bosna ve Arnavutluk’a akınlar yaparak buralara yerleşmek istemesi.
Haçlı Ordusu: Macar, Fransa, İngiltere, İskoçya, Almanya, Hollanda, Avusturya, İtalya, İsviçre ve Güney Avrupa kuvvetleri.
Sonuçları:
1.Osmanlılar Avrupa’da büyük bir başarı elde etti. Bu başarı, Ankara savaşından sonraki karışık dönemde bile Balkanlarda isyan çıkmamasının sebebidir.
2.Mora Despotluğu Osmanlı egemenliğini tanımıştır.
3.Mısırdaki Abbasi halifesi Yıldırım Bayezid’i Anadolu sultanı ilan etmiştir.Bu durum Osmanlının Anadolu beylikleri üzerindeki etkisini arttırmıştır ve Türk birliğinin sağlanmasını kolaylaştırmıştır.
4.Eflak ve Bosna’ya akınlar yapılmış ve Bulgar krallığı tamamen son buldu.
Anadolu’daki Gelişmeler:
Germiyanoğulları, Aydınoğulları, Menteşeoğulları ve Saruhanoğulları Osmanlıya bağlandı (1390).
Antalya alınarak Hamitoğulları Osmanlının eline geçti (1392).
Germiyanoğulları alındıktan sonra Kütahya merkezli Anadolu beylerbeyliği kuruldu.
Karamanoğulları’nın Osmanlılara Katılması:
I.Murat’ın şehit edilmesini fırsat bilen Karamanoğulları Osmanlı topraklarına saldırdı. 1391 de Yıldırm Bayezid Karaman Seferine çıkarak Karamanoğlu Alaeddin Ali Beyi mağlup etti ve aralarında barış yapıldı.
Yıldırım, Niğbolu Savaşı sırasında yeniden saldıran Karamanoğullarını Osmanlı topraklarına kattı (1397).
* 1392 de Candaroğulları, 1398 de Kadı Burhaneddin beyliği Osmanlı topraklarına katıldı.
* Malatya ve Elbistan Osmanlının eline geçti. Bundan dolayı Osmanlı-Memluk ilişkileri bozuldu.
Yıldırımın Anadolu Faaliyetlerinin Sonuçları:
* Anadolu Türk birliği büyük ölçüde sağlandı.
* Osmanlı Devletinin sınırları Fırat’a kadar genişledi.
* Batı ve Orta Anadolu Osmanlı egemenliğine girmiş, Timur ile Osmanlı devleti karşı karşıya geldi.
* Osmanlı Devleti ile Akkoyunlular, Memlükler ve Dulkadiroğulları’nın arası açılmıştır.
* Sahillerdeki beyliklerin Osmanlılara katılması Osmanlı denizciliğinin güçlenmesini sağlamıştır.
* Pontus Rum ile sınır olunmuştur.
Ankara Savaşı (1402):
* Timur’un batıya doğru yaptığı seferler sonucunda İran ve Irak ele geçirilmiş, Altınorda Devleti zayıflamış ve yıkılmıştır.
* Yıldırım Bayezid’den kaçan beyler Timur’a sığınmışlardır.
Sonuçları:
* Beylikler yeniden kuruldu (Anadolu Türk birliği bozuldu).
* Balkanlarda Türk ilerleyişi durdu.
* Bayezid’in çocukları arasında taht kavgaları başladı.
* Osmanlı Devleti dağılma tehlikesi geçirdi.
* Fetret Devri başladı.
NOT: Osmanlı, sağlam devlet örgütü sayesinde kısa zamanda toparlanacaktır.
* Şehzade Musa tarafından İstanbul kuşatılmıştır.
* Hoşgörülü ve adil bir politika uygulanması Balkanlarda isyan çıkmasını önlemiştir.
* Avrupa’dan saldırı olmamasının sebebi Yüzyıl savaşlarıdır.
I.MEHMET (ÇELEBİ) (1413-1421):
* Devletin ikinci kurucusu kabul edilir.
* Anadolu Türk birliğini kurmak için çalışmalara başlandı.
* Şehzade Mustafa Çelebi, Bizans’ın da yardımı ile isyan etti, başarılı olamadı.
* Şeyh Bedreddin ayaklanması çıktı.Yakalandı ve idam edildi (1420). Dini ve Sosyal içerikli bir ayaklanmadır.
* Samsun ve civarı alındı. Böylece Akkoyunlular ve Karakoyunlular ile komşu olundu.
* Venedik ile deniz savaşı yapıldı fakat başarısız olundu.
* Mustafa çelebi isyan etti fakat tekrar başarısız oldu.
* Anadolu Türk birliği sağlanmaya çalışıldı. Aydınoğulları ve Menteşeoğullarının egemenliğine son verildi, Germiyanoğulları toprakları miras yolu ile Osmanlı Devletine katıldı.
* Osmanlı tarihinde üçüncü kez İstanbul kuşatıldı. Venedikliler ile savaşıldı.
* II.Murat, Haçlılar ile savaşmak istemedi. 1444’te Edirne-Segedin Antlaşması imzalandı.(Haçlılar ile imzalanan ilk antlaşmadır).
NOT: Osmanlı’nın bir yenilgi sonunda imzaladığı ilk antlaşmadır, II.Murat tahtı 13 yaşındaki oğlu II.Mehmet’e bıraktı.
NOT: Osmanlı tarihinde, imzalandığı halde uygulanmayan ilk antlaşmadır (Çünkü kısa bir süre sonra savaşlar yeniden başlayacaktır).
* Antlaşmadan sonra Osmanlı tahtına II.Mehmet geçti. Haçlılar bu fırsatı değerlendirmek için antlaşmayı bozarak saldırıya geçtiler. II.Murat devletin başına geçti ve 1444 Varna Savaşında Haçlıları yenilgiye uğrattı.
Not: Osmanlı’nın İslam dünyasındaki saygınlığı arttı ve Balkanlardaki hakimiyetin güçlenmesine sebep oldu.
* II.Murat Macarların önderliğinde oluşturulan Haçlı ittifakını II.Kosova Savaşında mağlup etti (1448).Sonuçlar:
* Balkanlarda Osmanlı hakimiyeti kesinleşti.
* Dönüm noktasıdır. Haçlıların son taarruzu, Osmanlı’nın son savunmasıdır. (II.Viyana kuşatmasına kadar).
NOT: II.Murat, tahtı kendi isteği ile oğluna bırakan ilk Osmanlı hükümdarıdır. II.Murat iki kere tahta geçmiştir.