Yeryüzünde Yaşam
KARASAL İKLİM
Ülkemizde çok geniş alanlarda görülen bu iklim; iç, Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgeleri ileMarmara Bölgesi'nde Trakya'nın iç kesimlerinde görülür. Bu bölgelerde genel karakteri aynı olsa da bazı değişiklikler gösterir. Genel olarak bu bölgelerimizin etrafı dağlarla çevrili, deniz etkisinden uzak kalmışlardır. Dolayısıyla denizlerden gelen bol yağışlı kütlelerden yararlanamamışlardır. Bu nedenle bu alanlarda, karasal dediğimiz yarı kurak bir iklim egemendir. Alanın nem açısından da fakir olması, diğer iklim alanlarına göre gerek yıllık, gerekse günlük sıcaklık farklılıklarının fazla olmasına neden olmuştur.Genel olarak kışlar; uzun, soğuk ve yağışlı, yazlar ise kısa, sıcak ve kurak geçmektedir. Yağışlar genellikle kar şeklinde olup karlar uzun süre yerde kalmaktadır. Don olayları oldukça fazla görülür. Yazın ise sıcaklığa bağlı olarak buharlaşma oldukça fazladır. Bu mevsimde yağış hemen hemen hiç görülmez. Az olan yağışlar da hemen sıcaklığın etkisiyle buharlaşır. Bu bölgelerde yağışın az, buharlaşmanın fazla olması yarı kurak iklim koşullarının oluşmasını sağlamıştır.
İç Anadolu'da, yaz mevsimi oldukça sıcaktır. Kış mevsimi çok soğuk değildir. En soğuk ayın ortalaması 0°C ile -3°C arasındadır. Yaz sıcaklıkları ortalaması ise 20°C-23°C arasındadır. Yıllık sıcaklık farkı fazladır. En fazla yağış ilkbaharda, en az yağış ise yaz mevsiminde görülür. Yaz genellikle kurak geçer. Yıllık yağış miktarı 300-500 mm arasında değişir.
Doğu Anadolu'da, kış mevsimi soğuk ve uzundur. Kar yağışı fazladır ve don olayı yılın 3-5 ayında görülür. En soğuk ayın sıcaklık ortalaması -8°C ile -10°C arasında değişir. Kışın 3-4 ay ortalama sıcaklık 0°C'ın üstüne çıkmaz. En sıcak ay ortalaması ise 20°C'ı pek geçmemekle birlikte 18°C civarındadır. Yıllık sıcaklık farkı fazladır. Yıllık ortalama yağış miktarı 500-600 mm arasında olup bazı yüksek kesimlerde yağış miktarı 1000 mm'yi bulur. En fazla yağış ilkbahar mevsimi sonları ile yaz mevsimi başlarında görülür. Yağışlar genellikle kar şeklindedir. Buharlaşma şiddeti İç Anadolu Bölge-si'ne nazaran daha azdır.
Güneydoğu Anadolu'da, yaz mevsimi çok sıcak ve kurak, kış mevsimi ılıman ve yağışlı geçer. Yağışın çoğunluğu kış ve ilkbaharda görülür. En soğuk ayın sıcaklık ortalaması 2°C ile -4°C arasındadır. En sıcak ayın ortalaması ise 30°C-32°C arasındadır.
Yıllık yağış miktarı 500 mm'den az olup karla örtülü gün sayısı fazla değildir. Ülkemizde buharlaşmanın en fazla ve etkili olduğu bölgemizdir.
Genel özellikleri şunlardır:
Yazlar sıcak ve kurak, kışlar soğuk ve kar yağışlıdır.
İç Anadolu Bölgesinde maksimum yağış ilkbaharda, minimum yağış yazın düşer.
İç Anadolu da ortalama yağış 300-400 mm’dir.
İç Anadolu’nun kış sıcaklık ortalaması, 1-2°C, yaz sıcaklık ortalaması, 22-23°C, yıllık sıcaklık ortalaması ise, 10-12°C’dir.
Ege Bölgesinin İç batı Anadolu Bölümünde de yağışlar kıyı kesimine göre azdır.
Doğu Anadolu Bölgesinin kuzeydoğu kesiminde yıllık sıcaklık ortalaması, 4-6°C’dir.
Kuzeydoğu Anadolu’da kış sıcaklık ortalaması, -7, -10°C, yaz sıcaklık ortalaması, 17-19°C’dir.
Yıllık yağış miktarı, 500-600 mm’dir.
Güneydoğu Anadolu’da ise ortalama yağış, 400-700 mm’dir.
AKDENİZ İKLİMİYazların sıcak ve kurak, kışların ise ılıman ve yağışlı geçtiği iklim tipidir. Ülkemizde Akdeniz ve Ege bölgeleri ileGüney Marmara Bölümü kıyılarında etkilidir. Bu iklim tipinde yaz mevsimi oldukça kurak geçer. Yağışlar en fazla kış mevsiminde görülür. Yıllık ortalama sıcaklık 18°C'tır. Yıllık ortalama yağış ise 600-1200 mm arasındadır. Ancak bu iklim, görüldüğü alanlara göre farklı özellikler gösterir.
Akdeniz Bölgesi kıyılarımızda, kıyıya paralel uzanan dağlara bağlı olarak yağışlar daha fazladır. Yıllık yağış miktarı 1000-1200 mm arasındadır. Yağışlar genelde yağmur şeklindedir. Kar yağışı ve don olayı pek görülmemekle birlikte, Torosların yüksek kesimlerinde kendilerini az da olsa hissettirir. En soğuk ayın ortalama sıcaklığı 9°C, en sıcak ayın
ortalaması ise 28°C'tır.
Ege ve Güney Marmara kıyılarında ise yıllık yağış miktarı 600-800 mm arasında değişir. En soğuk ayın ortalama sıcaklığı 5°C-8°C arasındadır. Kışın kısa süreli don olayları ve kar yağışları görülür. Kar yerde uzun süreli kalmaz, birkaç gün içinde ortadan kalkar. Kıyıya yakın dağların yüksek kesimlerinde kar yağışı fazlaca görülür.
Genel özellikleri şunlardır:
Yazlar sıcak ve kurak, kışlar ılık ve yağışlıdır.
Maksimum yağış kışın, minimum yağış yazın düşer.
Yaz ve kış yağışları arasındaki fark oldukça fazladır.
Yıllık yağış ortalaması, 600-1000 mm arasındadır.
Yıllık sıcaklık ortalaması 18-20°C’dir.
Ocak ayı ortalaması 8-10°C’dir.
Temmuz ayı ortalaması 28-30°C’dir.
Yıllık sıcaklık farkı 15-18°C’dir.
Kutup İklimi
İGLOO,Eskimoların geleneksel evi
Kutup iklimi, yılın hiçbir ayında toprak görmeyen, tamamen buz ve karlarla kaplı, kuzey ve güney kutuplarında görülen bir iklim türüdür. Kuzeyde Grönland Adası ve Rusya’nın kuzey bölgelerinde, Güneyde ise Antartika kıtasında görülür.
Yıl boyunca sıcaklıklar hep sıfırın altında seyreder. Ortalama sıcaklıklar her zaman -40 derecede veya onun da altında seyretmektedir. Güneşlenme süresi, güneş ışınlarının yıl boyunca hep eğik açıyla gelmesinden dolayı çok uzundur. Buna rağmen sıcaklıklarda büyük bir yükselme olmaz. Ayrıca yıllık sıcaklık farkı yaklaşık 30 derecedir.
Sıcaklıkların düşük olmasından dolayı buharlaşmayla oluşan nem miktarı da azdır. Yağışlar son derece düşüktür ve her zaman kar şeklindedir. Kutup ikliminin ortalama yağışı 200 mm’nin altındadır. Bu özelliği, kutupları birer “soğuk çöl” yapar. Yer yılın her günü kar ve buzla kaplı olduğu için bitki örtüsü bulunmamaktadır.
Kutup iklim haritası
KARADENİZ İKLİMİHer mevsimi yağışlı olan genelde ılıman bir iklim tipidir. Cephe ve orografîk yağışlar hâkimdir. Karadeniz Bölgesi'nin kıyı bölümleri ile Marmara Bölgesi'nin Karadeniz kıyılarında görülür.Karadeniz Bölgesi'nde kıyıya paralel yüksek dağların bulunması yağışların fazlalaşmasına ortam hazırlamıştır.
Bölgede yağış miktarları arasında olmasa da en fazla yağış sonbaharda en az yağış ise ilkbaharda görülür. Bölge nemlilik açısından da ülkemizin en nemli bölgesidir. Bu nedenle bölgede yıllık ve günlük sıcaklık farkı fazla değildir. Aynı zamanda bölgede kış çok soğuk olmaz, ancak yağışlı geçer. Yağışlar daha çok yağmur şeklinde olup kar yağışı, don olayları görülebildiği gibi sık sık sis de görülür. Bölgede yaz ayları da ılıman geçer. En sıcak ayın ortalaması 22°C-24°C'ı geçmez. En soğuk ayın ortalama sıcaklığı ise her zaman 0°C'ın üzerindedir. Zaman zaman kuzeybatıdan gelen soğuk hava kütleleri bölgeyi etkilese de, bu etki bölgenin doğusuna gidildikçe kaybolur.
Bölge coğrafî özelliklerine göre, sıcaklık ve yağış bakımından değişiklikler göstermektedir. Karadeniz üzerinden gelen
serin ve nemli havanın Kuzey Anadolu Dağları boyunca yükselmesi ile yağışlar meydana gelir. Doğu Karadeniz Bölümü'nde yüksekliğin fazla olması nedeniyle en fazla yağış bu bölümde görülür. Yıllık yağış miktarı ortalama 2000 mm'dir (Rize 2300 mm). Kuzey Anadolu Dağlarının güney kesiminde ise bu değer, 300 mm'ye kadar düşer. Orta Karadeniz Bölümü ise, yüksekliğin azalması nedeniyle bölgenin en az yağış alan bölümüdür. Burada yıllık yağış miktarı ortalama 700 mm kadardır. Batı Karadeniz Bölümü'nde ise yükseltinin Doğu Karadeniz Bölümü'ne göre daha az olmasına paralel olarak bu bölümde yağışlar Doğu Karadeniz Bölümü'ne göre daha azdır. Yıllık yağış miktarı ortalama 1200 mm civarındadır. Bölge genelinde yıllık yağış miktarı özellikle Doğu Karadeniz Bölümü'nde 2000 mm'nin üzerine çıkabildiği gibi Orta Karadeniz Bölümü'nde 600 mm'ye kadar düşebilmektedir.
Karadeniz ikliminin görüldüğü alanlarda kar yağışlı günlerin ortalaması 18 gündür.
* Yıllık ortalama sıcaklık 13-15°C’dir.
* Ocak ayı ortalama sıcaklığı 6-7°C’dir.
* Temmuz ayı ortalama sıcaklığı 21-23°C’dir.
* Yıllık sıcaklık farkı 13-15°C’dir.
* Doğal bitki örtüsü ormandır.Yüksek alanlarda Alpin çayırlar görülür.
Tundra İklimi (Kutupaltı İklimi)
Genel olarak, 65° - 80° Kuzey enlemleri arasında görülür. Sıcaklığın çok düşük olduğu bir iklim tipidir. Bu iklimde en sıcak ayın ortalaması dahi 10°C yi geçmez. Kışın değerler -30°C ile -40°C ye iner. Yıllık sıcaklık farkının 65°C yi bulduğu yerler vardır. Yağışlar ortalama 200 - 250 mm kadardır. En fazla yağış yaz aylarında görülür. Tabii bitki örtüsü çalı, yosun ve yazın yeşeren kurakçıl otlardan oluşan tundralardır. Tundra iklimi, Avrupa’nın kuzey kıyıları, Kuzey Sibirya, Kuzey Kanada, Grönland Adası kıyıları ve Orta kuşaktaki yüksek dağlarda etkili olmaktadır.
Tundra iklimi görülen yerler
Tundra iklimi grafiği