Kazakistan Cumhuriyeti

Asya ile Avrupa arasında en önemli geçiş ülkelerinden biri olan Kazakistan doğuda Doğu Türkistan, güneyde Kırgızistan ve Özbekistan, batıda Hazar Denizi, kuzeyde Rusya Federasyonu ile çevrilmiş olup, yüzölçümü 2.717.000 km2’dir. 

Başkentini Almatı’dan Akmola (yeni adıyla Astana)’ya taşıyan Kazakistan’ın nüfusu 16.679.000’dir. Nüfusu % 46’sını Kazak Türkleri, % 35’ini Ruslar, % 3’ünü Almanlar, % 3’ünü Ukraynalılar, % 11’ini ise diğerleri teşkil etmektedir. Doğal kaynaklar yönünden zengin olan Kazakistan petrol ve doğalgaz üretimi açısından dünyada 23ncü sıradadır. Toplam, 2,1 milyar ton petrol, 1,7 trilyon m3 doğalgaz rezervi bulunmaktadır. Petrol üretimi 1993 yılı itibariyle 23 milyon ton, doğalgaz üretimi ise 6,7 milyar m3’tür. 

Kazakistan’ın bir Türk yurdu olması çok eski olmakla birlikte, Kazak Türkleri’nin ortaya çıkışı Cengiz Han’dan sonradır. Kazaklar’ın tarih sahnesinde rol alması ise Özbek Hanları devrine (1400’lü yıllar) rastlamaktadır. İlk defa Kasım Han Kazaklar’ı kendi hâkimiyeti altında birleştirerek (1520), teşkilâtlandırmıştır. 18nci asırda Moğollar’ın, 19ncu asırda Ruslar’ın işgâline uğrayan Kazakistan, 1917 yılına kadar Rus ve Çinliler’le mücadele etmişlerdir. 1917 İhtilâli sırasında Kazakistan’da bağımsızlık yanlısı olan Alaş Orda Partisi, istiklâlini ilân etmiş, ancak Ruslar’ın kanlı işgaline karşı duramamıştır. Neticede 1919’da Kazak Otonom Cumhuriyeti kurulmuş, 1936 yılında ise Kazakistan SSC hâline dönüştürülmüştür. SSCB’nin dağılmasından sonra 25 Ekim 1990 günü egemenliğini, 16 Aralık 1991’de bağımsızlığını ilân eden Kazakistan, 24 Eylül 1990 yılında Komünist Partisi birinci sekreteri olan Nursultan NAZARBAYEV’i Cumhurbaşkanı yapmış, 1991 yılında yapılan Cumhurbaşkanlığı seçimlerini de Nazarbayev kazanmıştır.   

Kazakistan Komünist Partisi 1991 yılında kendisini feshederek Sosyalist Parti adını alırken, bu parti ile birlikte Kazakistan Halkın Kongre Partisi, Kazakistan Halklar Birliği, Sosyal Demokrasi Partisi Nazarbayev kontrolünde kurulmuştur. Milliyetçi akımı destekleyen Azat ve Jeltoksan gibi muhalif partiler bulunmaktadır. Yeni Anayasa 28 Ocak 1993 tarihinde kabul edilmiş, ilk serbest seçimler 7 Mart 1994 günü yapılmış, yeni parlâmentonun 177 üyesinden 135’i doğrudan, 42 üye ise Cumhurbaşkanı tarafından oluşturulan devlet listesi ile seçilmiştir. Diğer taraftan Cumhurbaşkanı Nazarbayev 1 Mart 1995 tarihli kararnâme ile Kazakistan Halklar Asamblesi’ni kurmuş, bu asambleye küçük etnik gruplarının dernek temsilcilerini bile almıştır. 1995 Parlâmento seçimlerinden sonra 25 Nisan 1995 tarihinde yaptırdığı bir referandumla Cumhurbaşkanlığını 1 Aralık 2000 tarihine kadar uzatmıştır. Genel olarak Nazarbayev dengeli bir politika ile iç ve dış dengeleri korumuş, ülkedeki siyasî istikrarı sağlayarak, barışa önem veren tedrici reform politikasına devam ederek Kazakistan’ın millî devlet oluşumu yolunda önemli gelişmeler sağlamıştır. Nazarbayev hâlen Cumhurbaşkanıdır.